Tái thiết giá trị con người trong kỷ nguyên AI

Khi máy móc có thể mô phỏng cảm xúc, viết nên câu chuyện, và đưa ra quyết định, ranh giới giữa “người” và “máy” trở nên mong manh hơn bao giờ hết.

Nhưng trong khi thế giới say sưa nói về năng suất, về tự động hóa và năng lực siêu việt của AI, một câu hỏi lặng lẽ trỗi lên: “Điều gì làm nên giá trị con người trong thời đại mà máy móc cũng biết tư duy?”

Tại HR Day 2025, ông Lee Yun Han, Giám đốc Deloitte Consulting Đông Nam Á, đã bàn về vấn đề này và một hướng đi mới đã mở ra: Tái thiết giá trị con người trong kỷ nguyên AI, không phải để chạy nhanh hơn, mà để tồn tại một cách trọn vẹn hơn.

Bài viết dưới đây đi vào tác động âm thầm của AI, những chuyển đổi tư duy cần thiết, và cách doanh nghiệp tái tạo EVP nhân văn để giữ lại điều quan trọng nhất - con người.

Khi AI buộc con người đặt lại câu hỏi về giá trị của chính mình

Trí tuệ nhân tạo không chỉ đang thay đổi cách con người làm việc, mà còn định nghĩa lại mối quan hệ giữa con người và doanh nghiệp.

Nếu trước đây, giá trị của người lao động được đo bằng năng suất, kỹ năng và hiệu quả, thì trong kỷ nguyên AI - nơi máy móc có thể tính toán, sáng tạo và giao tiếp - câu hỏi lớn hơn được đặt ra: “Điều gì khiến con người vẫn trở nên khác biệt và có giá trị?”

Sự xuất hiện của AI đang mở ra một “hợp đồng lao động” mới giữa con người và tổ chức. 

Không còn là mối quan hệ dựa trên trao đổi sức lao động lấy thù lao, mà là mối quan hệ dựa trên ý nghĩa, năng lực cộng tác và khả năng thích ứng. 

Doanh nghiệp không chỉ tuyển người để làm việc, mà để cùng phát triển trong thế giới nơi công nghệ trở thành bạn đồng hành. Tuy nhiên, sự đồng hành này không hề giản đơn.

Dữ liệu từ Deloitte Global Human Capital Trends 2025 cho thấy hơn 70% nhà quản lý và nhân viên cảm thấy gắn bó hơn với doanh nghiệp có EVP phù hợp với kỷ nguyên AI. Ngược lại, 54% bày tỏ lo ngại rằng ranh giới giữa công việc của con người và máy móc đang dần bị xóa nhòa.

Có thể thấy, đây là thời khắc tái thiết giá trị con người, khi mỗi tổ chức cần trả lời cho chính mình: Liệu họ đang dùng AI để tăng năng suất, hay để nâng tầm con người.

AI không chỉ là công cụ tự động hóa, mà là tác nhân thúc đẩy một cuộc tái định nghĩa về lao động.

Trên trục giá trị mới gồm Automation - Augmentation - Control - Empowerment, doanh nghiệp được đặt vào thế chọn lựa: Tiếp tục tối ưu bằng công nghệ để kiểm soát con người, hay dùng công nghệ như công cụ trao quyền, mở rộng khả năng và sự tự do sáng tạo.

Nói cách khác, AI có thể học mọi thứ trừ cách trở thành con người. Và đó chính là nơi giá trị của chúng ta bắt đầu.

The Silent Impact - Khi năng suất tăng mà con người thấy… mệt hơn

Có thể thấy, “tác động âm thầm của AI” - những biến chuyển khó đo đếm, nhưng đang làm thay đổi nền tảng cảm xúc của người lao động.

AI khiến công việc trở nên nhanh hơn, chính xác hơn, nhưng cũng khiến con người phải đối diện với một áp lực vô hình: Áp lực phải tồn tại trong một thế giới không còn sai sót. 

Khi máy móc không biết mệt, không cần nghỉ, con người bắt đầu đánh mất quyền được chậm lại, quyền được nghĩ, được sai, và được điều chỉnh nhịp sống theo bản năng.

Nghịch lý của kỷ nguyên AI nằm ở khoảng cách giữa lời hứa và thực tại.

- AI được ca ngợi vì giúp tăng năng suất, nhưng thực tế lại khiến con người phải gánh thêm nhiều lớp công việc vô hình, quản lý dữ liệu, giám sát hệ thống, kiểm soát đầu ra.
- AI được kỳ vọng giúp công việc đơn giản hơn, nhưng thực ra đang khiến quá trình vận hành trở nên phức tạp, đòi hỏi người lao động phải liên tục cập nhật và học lại.
- AI được xem là chất keo kết nối đội nhóm, nhưng lại làm nhiều người cảm thấy cô lập hơn, vì phần lớn tương tác giờ đây diễn ra qua giao diện thay vì ánh mắt.
- AI được ví như một “đồng đội thông minh”, nhưng khi ranh giới giữa người và máy bị xóa nhòa, nhiều người bắt đầu tự hỏi: “Liệu công việc này còn mang dấu vết của tôi, hay chỉ là sản phẩm của thuật toán?”

Chính ở nơi giao nhau giữa tiện nghi và mất mát ấy, con người đang chịu sự mòn mỏi tinh thần.

Công việc được hoàn thành trơn tru hơn, nhưng cảm giác được sống trong công việc lại nhạt dần. Và khi “hiệu quả” trở thành giá trị tuyệt đối, chúng ta bắt đầu đánh mất ý nghĩa, điều mà không một hệ thống AI nào có thể thay thế.

Đọc thêm: Flow thế hệ mới - Liền mạch cũng cần nghỉ ngơi.

3. Khi doanh nghiệp học cách đồng hành cùng AI, thay vì sợ hãi

Sau giai đoạn say sưa chạy đua công nghệ, doanh nghiệp giờ đây đang đứng trước một câu hỏi quan trọng hơn: Làm sao để con người và AI cùng tồn tại mà không triệt tiêu nhau.

AI không phải là điểm kết của chuyển đổi số, mà là điểm khởi đầu cho một triết lý lãnh đạo mới, nơi công nghệ không thay thế con người, mà mở rộng năng lực con người.

Muốn bước qua ranh giới giữa sợ hãi và thích nghi, tổ chức cần hành động ở ba cấp độ: Tư duy - giá trị - thực hành.

3.1. Chấp nhận tư duy mới - Từ kiểm soát sang đồng sáng tạo

Phần lớn doanh nghiệp tiếp cận AI như một công cụ kiểm soát năng suất: Đo lường nhanh hơn, báo cáo chính xác hơn, giám sát chi tiết hơn. 

Nhưng đó chỉ là mặt phẳng kỹ thuật, chưa chạm đến tầng sâu của chuyển đổi, nơi con người và công nghệ cùng đồng sáng tạo.

AI không chỉ giúp chúng ta làm nhanh hơn, mà giúp ta hiểu sâu hơn về hành vi, cảm xúc và nhu cầu thật sự của đội ngũ.

Và để làm được điều đó, doanh nghiệp cần thay đổi cách đặt câu hỏi: từ “Làm sao để AI hiệu quả hơn?” sang “AI đang thay đổi con người của chúng ta như thế nào?”.

Khi HR, công nghệ và lãnh đạo cùng ngồi lại, họ không chỉ quản trị quy trình, mà đang định hình niềm tin chung về tương lai công việc. 

Niềm tin ấy cần bắt đầu từ một sự thừa nhận: AI không đe dọa con người; chỉ có cách con người triển khai AI mà không có con người trong cuộc mới thực sự đáng lo.

3.2. Tái thiết EVP - Khi giá trị con người không thể được tự động hóa

EVP - Employee Value Proposition - từng được xây dựng quanh ba yếu tố: Phúc lợi, cơ hội và môi trường. Nhưng trong kỷ nguyên AI, chừng đó là chưa đủ.

Theo đó, EVP mới cần trả lời câu hỏi lớn hơn: “AI mang lại giá trị gì cho con người, và con người nhận lại được gì từ AI?”

Một EVP nhân văn không chỉ dừng ở quyền lợi vật chất, mà chạm đến ý nghĩa và năng lực phát triển.

Nó cho phép nhân viên được học hỏi, được sai, được thử nghiệm, và quan trọng nhất, được cảm thấy rằng công nghệ đang mở rộng biên giới sáng tạo của họ, chứ không thu hẹp nó.

Nếu AI tạo ra giá trị cho doanh nghiệp, thì phần giá trị ấy phải được chia sẻ lại với những người đang sống cùng nó mỗi ngày.

Khi người lao động cảm thấy họ vẫn là trung tâm của câu chuyện đổi mới, AI không còn là “người giám sát vô hình”, mà trở thành “người cố vấn thầm lặng”, giúp họ tiến gần hơn tới phiên bản tốt nhất của chính mình.

3.3. Hành động trong thực tế - Khi triết lý được đo bằng trải nghiệm

Ở Việt Nam, có một số doanh nghiệp đang học cách cân bằng giữa công nghệ và con người, điển hình như:

- Techcombank dùng AI rút ngắn quy trình duyệt vay, để nhân viên có thêm thời gian tập trung vào phân tích và quan hệ khách hàng, thứ AI không thể thay thế.
- FPT triển khai hệ thống AI Agents hỗ trợ đào tạo và quản trị tri thức, giúp nhân viên thoát khỏi công việc lặp lại để đầu tư vào kỹ năng sáng tạo.
- Zalo phát triển mô hình ngôn ngữ lớn KiLM, vừa mở ra cơ hội tiếp cận công nghệ tiên tiến, vừa nội địa hóa AI để phục vụ người Việt, qua đó giữ lại bản sắc của đội ngũ kỹ sư Việt Nam.

Đây không chỉ là bài học về ứng dụng, mà là minh chứng cho một tư duy nhân văn trong chuyển đổi số.

Doanh nghiệp có thể tối ưu quy trình, nhưng điều làm họ bền vững chính là khả năng tạo ra niềm tin giữa con người và công nghệ.

Lời kết

AI có thể giúp doanh nghiệp tăng tốc, nhưng chỉ con người mới biết vì sao mình bước đi.

Trong một thế giới ngày càng được vận hành bằng thuật toán, giá trị thật sự không nằm ở khả năng xử lý dữ liệu, mà ở khả năng thấu hiểu và được thấu hiểu.

Khi AI học cách hiểu con người, đó cũng là lúc doanh nghiệp phải học cách hiểu con người hơn bao giờ hết.