Thu hẹp khoảng cách năng lực: Bài toán sống còn trong kỷ nguyên AI & EdTech

Nhưng thực tế phũ phàng là: Thách thức không nằm ở tương lai xa, mà đang diễn ra ngay ngày mai. 

Khách hàng mong dịch vụ nhanh và cá nhân hóa hơn nhờ AI. Nhân viên muốn được tiếp cận những công cụ học tập mới. Đối tác cần thấy doanh nghiệp thật sự thích nghi, chứ không chỉ dừng ở khẩu hiệu.

Bài học rất rõ ràng: Thay vì bàn luận trừu tượng “AI sẽ thay đổi ngành ra sao”, doanh nghiệp cần soi lại chính mình - xác định những “Core competence gaps” (khoảng cách trong năng lực cốt lõi) để biết mình còn thiếu gì trước khi nói đến chuyện bắt kịp.

Chính vì thế, bài viết này sẽ đi sâu vào 3 điểm: Core competence gaps là gì, vì sao cần đặt cạnh những đòi hỏi mới từ AI và EdTech, và cách thiết kế một pilot (thử nghiệm nhỏ) để thu hẹp khoảng cách nhanh nhất.

Giải mã Core competence gaps - Ba trục khoảng cách trong nội lực doanh nghiệp

Trước khi bàn đến chiến lược AI hay EdTech, doanh nghiệp cần nhìn lại chính mình: đâu là những “khoảng cách” trong năng lực cốt lõi? 

Đây chính là Core competence gaps (khoảng cách năng lực cốt lõi) - những yếu tố mà nếu không được bổ sung, tổ chức sẽ khó tận dụng được công nghệ mới hay duy trì lợi thế cạnh tranh.

Những khoảng cách này thường nằm ở ba trục chính: Kỹ năng, công cụ và quan hệ đối tác.

1. Khoảng cách về kỹ năng - Thiếu nền móng để thích nghi

Nếu coi tổ chức như một cỗ máy, thì con người chính là động cơ. Nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn thiếu những “bánh răng” căn bản để động cơ này vận hành trơn tru trong kỷ nguyên AI. 

- Nhân sự chưa thành thục tư duy dữ liệu (Data literacy), nên dù có kho dữ liệu phong phú, việc phân tích và ứng dụng vẫn hạn chế. 
- Họ cũng chưa đủ khả năng ứng dụng AI (AI fluency) trong công việc hằng ngày: Biết dùng nhưng chưa biết khai thác sâu, chưa phân biệt được điểm mạnh điểm yếu của công cụ. 
- Thêm vào đó, kỹ năng thiết kế học tập số còn mờ nhạt, khiến doanh nghiệp khó xây dựng một văn hóa học tập liên tục. 

Khoảng cách kỹ năng này là lý do vì sao nhiều dự án AI khởi động rầm rộ nhưng lại sớm “chết yểu”.

2. Khoảng cách về công cụ - Thiếu hạ tầng để triển khai

Kỹ năng có thể coi là phần mềm, nhưng công cụ chính là phần cứng. Không ít doanh nghiệp có tham vọng chuyển đổi số nhưng lại thiếu hạ tầng đi kèm. 

Một hệ thống quản trị học tập tích hợp AI (AI-driven LMS) có thể cá nhân hóa hành trình đào tạo, nhưng chưa được triển khai. Nền tảng dữ liệu (Data platform) để tổng hợp, phân tích và hỗ trợ ra quyết định còn rời rạc, chắp vá. 

Công cụ tự động hóa quy trình vốn giúp giải phóng nhân sự khỏi công việc lặp lại thì chưa được đầu tư đúng mức. 

Thiếu công cụ chẳng khác nào có tầm nhìn nhưng không có phương tiện để đi tới đích: Chiến lược có thể đúng, nhưng thực thi sẽ gãy đổ.

3. Khoảng cách về quan hệ đối tác - Thiếu đòn bẩy từ hệ sinh thái

Trong kỷ nguyên công nghệ, doanh nghiệp khó có thể “một mình một đường”. Lợi thế cạnh tranh ngày nay không chỉ đến từ nội lực, mà còn nằm ở khả năng xây dựng và tận dụng hệ sinh thái xung quanh. 

Khoảng cách lớn nhất nhiều khi không phải ở vốn hay nhân sự, mà chính là sự thiếu vắng những mối liên kết cần thiết.

Startup AI mang lại sự nhanh nhạy trong việc thử nghiệm và cải tiến liên tục. Các nền tảng EdTech mở ra giải pháp đào tạo quy mô lớn, giúp doanh nghiệp nhanh chóng nâng cấp kỹ năng cho đội ngũ. Trong khi đó, viện nghiên cứu lại đóng vai trò như chiếc cầu nối với tri thức mới nhất của thế giới, đưa doanh nghiệp tiếp cận những xu hướng và công nghệ mang tính đột phá.

Khi những mắt xích này chưa được thiết lập, doanh nghiệp dễ rơi vào trạng thái đơn độc: Tự xoay sở, tự tìm lời giải cho mọi bài toán, trong khi đối thủ biết cách tận dụng sức mạnh mạng lưới lại đi xa hơn nhiều. 

Chính vì vậy, thay vì chỉ tập trung vào xây dựng nội bộ, chiến lược dài hạn cần tính đến việc mở cửa, kết nối và cùng nhau tạo ra giá trị trong một hệ sinh thái chung.

Đặt khoảng cách vào bối cảnh - Khi AI và EdTech trở thành chuẩn mực

Trước khi bàn đến giải pháp, cần nhìn nhận các khoảng cách năng lực cốt lõi trong bối cảnh hiện tại. 

AI đang định hình lại tốc độ vận hành và cách doanh nghiệp đưa ra quyết định, trong khi EdTech trở thành công cụ then chốt để rút ngắn khoảng cách kỹ năng và xây dựng văn hóa học tập liên tục.

Nói cách khác, thách thức của doanh nghiệp ngày mai xoay quanh ba chiều hướng chính: AI, EdTech và bài toán chiến lược - liệu tổ chức chọn cách chạy theo công nghệ, hay chủ động khai thác công nghệ từ nội lực của chính mình.

1. AI - Tốc độ thích nghi và năng lực ra quyết định

AI mang đến cơ hội lớn, nhưng đồng thời cũng đẩy doanh nghiệp vào guồng chạy nhanh hơn. Tốc độ thích nghi trở thành yếu tố sống còn. 

Khách hàng kỳ vọng dịch vụ không chỉ nhanh, mà còn cá nhân hóa theo nhu cầu riêng. 

Điều này đồng nghĩa doanh nghiệp phải học cách biến dữ liệu thành quyết định tức thời. 

Nhưng nếu nhân sự chưa đủ khả năng đọc dữ liệu, hoặc thiếu nền tảng công cụ để xử lý, thì AI sẽ chỉ là lớp vỏ ngoài, không đi vào thực chất.

2. EdTech - Văn hóa học tập liên tục

AI tạo ra thay đổi, còn EdTech định hình cách con người theo kịp sự thay đổi đó. 

Trong bối cảnh kỹ năng có thể lỗi thời chỉ sau vài năm, thậm chí vài tháng, doanh nghiệp buộc phải xây dựng một văn hóa học tập suốt đời. 

Không chỉ dừng lại ở các khóa đào tạo ngắn hạn, EdTech đòi hỏi việc tích hợp công nghệ vào toàn bộ khung đào tạo, cá nhân hóa hành trình học tập cho từng nhân viên, và biến việc học thành một phần tự nhiên trong công việc hằng ngày. 

Nơi nào học tập bị coi nhẹ, nơi đó nguy cơ tụt hậu sẽ đến rất nhanh.

3. Bài toán chiến lược - “AI outside in” hay “AI inside out”?

Khác biệt lớn nhất giữa doanh nghiệp chạy theo công nghệ và doanh nghiệp chủ động khai thác công nghệ nằm ở cách tiếp cận. 

Khi chưa nhận diện và thu hẹp được các khoảng cách năng lực cốt lõi, tổ chức thường rơi vào thế “AI outside in”: Bị công nghệ lấn tới, ứng dụng rời rạc, dễ bị phụ thuộc vào bên ngoài. 

Ngược lại, những doanh nghiệp biết map gaps sẽ đi theo hướng “AI inside out”: Xuất phát từ nội lực, chọn đúng công nghệ để phục vụ mục tiêu, và biến AI thành lợi thế cạnh tranh bền vững.

Thiết kế “pilot” để thu hẹp khoảng cách nhanh

Trong bối cảnh chuyển đổi số, “pilot” có thể hiểu là một dự án thử nghiệm nhỏ, có giới hạn về thời gian (1–3 tháng), phạm vi (một nhóm, một phòng ban) và mục tiêu (đóng một khoảng cách cụ thể). 

Thay vì triển khai một kế hoạch chuyển đổi toàn diện dễ rủi ro, doanh nghiệp nên bắt đầu bằng một pilot nhỏ trong 1–3 tháng, tập trung vào một khoảng cách năng lực cụ thể. 

Mục tiêu của pilot không phải là tạo ra thay đổi toàn diện ngay lập tức, mà là thử – học – điều chỉnh nhanh, để từ đó nhân rộng thành mô hình cho toàn tổ chức.

Có ba hướng đi phổ biến khi thiết kế pilot:

- Kỹ năng: Thử một chương trình đào tạo nhỏ để xây hạt nhân năng lực mới.
- Công cụ: Test nhanh một hệ thống hoặc nền tảng công nghệ trong phạm vi hẹp.
- Quan hệ đối tác: Hợp tác ngắn hạn với một bên thứ ba để khai thác tri thức và công nghệ bên ngoài.

Từ đây, doanh nghiệp có thể chọn đúng khoảng cách quan trọng nhất và bắt đầu hành động cụ thể.

1. Về kỹ năng - Xây “hạt nhân” năng lực Prompt engineering nội bộ

Nếu khoảng cách lớn nhất nằm ở con người, hãy bắt đầu bằng đào tạo cụ thể. 

Johnson & Johnson đã từng tổ chức chương trình đào tạo về Generative AI, trong đó kỹ năng Prompt engineering được coi là trọng tâm, và hàng chục nghìn nhân sự đã tham gia. 

Kết quả là đội ngũ không chỉ biết sử dụng AI, mà còn hiểu cách khai thác công cụ để giải quyết công việc thực tế. 

Doanh nghiệp hoàn toàn có thể thử với nhóm nhỏ 20-30 nhân sự chủ chốt, tổ chức một “Sprint đào tạo” trong vài tuần, để tạo ra lực lượng tiên phong và chứng minh giá trị của kỹ năng mới.

2. Về công cụ - Thử nghiệm hệ thống LMS tích hợp AI trong phạm vi hẹp

Nhiều doanh nghiệp mắc sai lầm khi triển khai hệ thống mới cho toàn công ty ngay từ đầu. 

Một hướng đi khôn ngoan hơn là chọn một phòng ban để thử nghiệm nền tảng quản trị học tập tích hợp AI (AI-driven LMS). 

Trong pilot này, có thể theo dõi các chỉ số như thời gian hoàn thành khóa học, mức độ gắn kết, hay tốc độ cải thiện kỹ năng. 

Các doanh nghiệp áp dụng cách này thường nhận thấy sự khác biệt rõ rệt so với phương pháp đào tạo truyền thống, đồng thời dễ dàng thuyết phục các bên liên quan bằng dữ liệu thực tế.

3. Về quan hệ đối tác - Hợp tác thử với EdTech để đào tạo nhóm cốt lõi

Đối với những khoảng cách khó tự lấp, hợp tác ngắn hạn với EdTech là cách hiệu quả để thử nghiệm. 

Nhiều tổ chức đã chọn hợp tác với một nền tảng EdTech để triển khai đào tạo nhóm lãnh đạo hoặc nhóm đổi mới. 

Trong vài tháng, họ vừa tiếp cận công nghệ và nội dung đào tạo tiên tiến, vừa kiểm chứng mức độ phù hợp trước khi mở rộng sang toàn công ty. 

Cách tiếp cận này giúp giảm thiểu rủi ro, đồng thời tận dụng được trí tuệ và công cụ từ đối tác bên ngoài.

Có thể thấy, một pilot thành công không cần quy mô lớn, mà cần tập trung đúng trọng tâm. Thử nhỏ, học nhanh, rồi nhân rộng - đó là con đường khả thi nhất để biến khoảng cách thành bước tiến.

Đọc thêm: Corporate Edtech: Khi đào tạo trở thành công cụ tăng trưởng.

Lời kết

Trong kỷ nguyên AI, lợi thế cạnh tranh không đến từ việc ai có nhiều công cụ hơn, mà từ việc ai thu hẹp được khoảng cách nhanh hơn. 

Một doanh nghiệp có thể chưa đủ nguồn lực để triển khai hạ tầng dữ liệu toàn diện hay xây dựng hệ sinh thái đối tác dày đặc, nhưng nếu họ dám bắt đầu từ một pilot nhỏ, học nhanh từ thực tiễn và mở rộng kịp thời, họ sẽ tiến xa hơn so với đối thủ chỉ dừng ở những slide chiến lược hoành tráng.

Điều quan trọng là phải dịch chuyển tư duy: AI không phải viễn cảnh, mà là bài kiểm tra tốc độ của ngày hôm nay. 

Tốc độ ở đây không đồng nghĩa với vội vã, mà là khả năng quan sát khoảng cách, chọn đúng điểm cần lấp, thử nghiệm có kiểm soát và cải tiến liên tục. 

Khi doanh nghiệp nuôi dưỡng được năng lực này, họ không chỉ “đuổi theo” công nghệ, mà còn đủ sức chủ động khai thác công nghệ để kiến tạo giá trị mới.

Bài học then chốt chính là: Khả năng nhận biết và thu hẹp khoảng cách nhanh chính là năng lực lõi của kỷ nguyên AI. Đó mới là thước đo thực sự để phân biệt doanh nghiệp đi đầu với kẻ theo sau.